Demans;öğrenme,bellek,oryantasyon, dil fonksiyonları ve kişilik gibi mental fonksiyonların bozulması ile karakterize, sosyal ve iş hayatını etkileyen, santral sinir sisteminin progresif nörodejeneratif bir hastalığıdır.Hastalık sinsi başlar ve ilerleyici özellik gösterir. Demanslı bireylerde hafıza ve yürütücü işlevlerde( yargılama,hesaplama,planlama ve organize davranışlar) bozulma, duygu kontrolü ve çevreye olan ilginin azalması gibi temel klinik özellikler görülür, düşünce içeriği fakirleşir ve kişilik değişiklikleri de gelişebilir.Dünya genelinde 2010 yılı için 35,6 milyon demanslı birey bulunduğu saptanmış olup bu sayının önümüzdeki her 20 yılda iki katına çıkacağı tahmin edilmektedir.Her ne kadar ileri yaşlarda demans görülme riski önemli ölçüde artsa da bu durum, kesinlikle yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan bir belirti değildir, sadece tipik olarak yaşlılıkta görülen bir hastalıktır.
Alzheimer hastalığı en sık görülen demans türü olup tüm demansların 2/3’ünü oluşturmaktadır. Alzheimer hastalığının sebebi tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu gözlemlenmiştir. Genel kabul görmüş risk faktörleri yaş, kadın cinsiyet ve aile öyküsüdür. Hipertansiyon, diyabet, kolesterol yüksekliği gibi bazı kronik hastalıklar, düşük eğitim seviyesi, düşük sosyo-ekonomik düzey, demir-alüminyum-kurşun-bakır gibi toksik maddelere marız kalmak, östrojen eksikliği, menopoz, enfeksiyon, beslenme yetersizlikleri, homosistein yüksekliği, vitamin B12 eksikliği, hipotiroidi, inme gibi çok sayıda risk faktörünün de alzheimer hastalığının meydana gelmesinde etkisi olabileceği düşünülmektedir.
Alzheimer hastalığının klinik tablosunda erken evrede kelime bulmada zorluk, unutkanlık, kişilik değişikliği, hesaplamada zorluklar, eşyaları kaybetme, soru veya cümlelerin tekrarı, hafif oryantasyon bozukluğu meydana gelmekte, yeni bir bilgi öğrenme kapasitesi sınırlı olmaktadır.
Orta evrede hafıza kaybında artış, uygunsuz kelime kullanma, öz bakım yeteneklerinde bozulma, kişilik değişiklikleri, gece ve gündüzü katıştırma, geceleri artan huzursuzluk ve uykusuzluk, akraba/arkadaş hatırlayamama, iletişim zorluğu, gezinme, halüsinasyon, huzursuzluk ön plandadır. Yeni bir bilgi öğrenme yetenekleri kaybolmuştur. Ev dışında tek başına dolaşamazlar ve ev dışında kaybolabilirler.
Demans hastalığı, beyindeki sinir hücrelerinin ve bu hücreler arasındaki bağlantıların kaybolmasıyla oluşur. Bu duruma yol açan rahatsızlıklara nörodejeneratif hastalıklar denir. Alzheimer hastalığı, vasküler problemler, Parkinson hastalığı gibi rahatsızlıklar nörodejeneratif hastalıklara örnek olarak verilebilir. Nörodejeneratif hastalıktan etkilenen bölgeye göre de hastalarda farklı farklı demans belirtileri ortaya çıkabilir.
Demansa neden olan durumlar: Alzheimer Hastalığı: Alzheimer hastalığında beyinde protein birikimi olur. Bu protein birikimi, beyindeki nöronların (sinir hücrelerinin) ve nöronlar arasındaki bağlantıların bozulmasına yol açar. Etkilenen nöronların olduğu beyin bölgesi işlevini tam olarak yerine getiremez ve demans oluşur.
Vasküler Demans: Beyne kan akışını sağlayan damarlarda meydana gelen problemler vasküler demansa yol açar. Vasküler demansta problem çözmede zorluk, yavaş düşünme ve odaklanma problemleri, hafıza kaybına göre daha belirgindir.
Lewy Cisimcikli Demans: Lewy cisimcikleri, beyinde anormal yapılı proteinlerin bir araya gelerek oluşturduğu balon benzeri yapılardır. Lewy cisimciklerine, Alzheimer ve Parkinson hastalıklarında da rastlanılabilir. Lewy cisimcikli demansta hastalar odaklanma ve dikkat problemi yaşayabilir, görsel halüsinasyonlar görebilir.
Frontotemporal Demans: Frontal ve temporal beyin loblarında meydana gelen hasar frontotemporal demans oluşumuyla sonuçlanabilir. Beyindeki bu iki lop başlıca kişilik, davranış ve dil ile ilgilidir. Dolayısıyla frontotemporal demans hastalarında kişilik değişimi, davranış bozuklukları, düşünme ve karar vermede sorun gibi belirtiler görülebilir.
Karışık Demans: Hastalarda birden fazla demans türü birliktelik gösterebilir. Örneğin bir hastada Alzheimer, vasküler ve Lew cisimcikli demans birlikte bulunabilir.
Demans, Alzheimer hastalığının sonucunda oluşan bir durumdur. Alzheimer hastalığında beyinde “beta amiloid” ve “tau proteini” olarak adlandırılan maddeler birikmeye başlar. Biriken bu maddeler zamanla beyin hücrelerine ve hücreler arasındaki bağlantılara zarar verir. Sonuç olarak da demans oluşur. Alzheimer hastalığı, demansın en sık görülen sebebidir. Ancak demans farklı hastalıklara bağlı olarak da oluşabilir.
Ailede demansı olan birey olması, beyin damar hastalığı için risk faktörleri (yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, şeker hastalığı) olması, sık kafa travması geçirmek, düşük eğitim seviyesine sahip olmak, en önemlisi de ileri yaş(>80) demans için risk faktörleridir.
