Klinik amaçlarla kullanımı yaygın olan psikolojik testler, sadece psikolojide değil, psikiyatri ve nöroloji gibi klinik bilimlerde de tanı ve tedavi planlama süreçlerinde yardımcı araçlar olarak kullanılmaktadır.
Psikolojik yardımda başarının ilk ve en önemli şartı kişiyi tanımaktır. Kişiyi tanımak; onun davranışlarını ve olaylara karşı verdiği tepkileri anlamaya çalışmak demektir.
Psikolojik testler; kişinin duygu, düşünce, ilgi, tutum, kişilik özellikleri, yetenek ve davranışları gibi farklı açılardan standart koşullar altında gözlemlenmesi ve değerlendirilerek hangi alanda yardıma ihtiyaç duyuyorsa o alanda yardımcı olmak için psikolojik testler yapılır.
Kişiyle ilgili kısa zamanda sağlıklı bir değerlendirme yapabilmeyi en kolay şekilde sağlayan psikolojik testler, ihtiyaca göre farklı alanlarda yararlanılabilmektedir.
Psikolojide testler, kişilerde belirli bir niteliğin olup olmadığını ve ne kadar var olduğunu değerlendirmek için kullanılan testlerdir.
Testler bireyin kişinin testlere vermiş olduğu cevaplara bakılarak ölçüm yapılan bir veri toplama yoludur. Testler ise ölçeklerde olduğu gibi bireylerin beyanına dayalı değildir, ölçülmek istenen özelliği belirlemek için hazırlanmış, uzman tarafından uygulanan ve yorumlanabilen ölçüm araçlarıdır.
Test uzun yıllardır hem ülkemizde hem de yurtdışında bireylerde farkındalık kazandırmak amacıyla kullanılmaktadır. Testler ve ölçekler tek başına kişiye tanı koydurmazken, farkındalığın artmasına katkı sağladığı gibi psikolog için de kişiyle ilgili ipucu oluşturur. Bu testler bir psikolog tarafından uygulandığı takdirde, testin sonucu yorumlanabilir ve tanıya yönelik belirteç olabilir.
6-16 yas grubu çocuklar için, Türkiye standartlarına uyarlaması yapılmış en sık kullanılan zeka ölçüm testlerinden biridir. WISC-R Zeka ölçeği belirli koşullar altında çocuğun performansını değerlendirmek için hazırlanmıştır. Sözel ve performans olarak iki ana bölümden ve alt testlerden oluşur ve yaklaşık 1,5 saatte tamamlanır.
Stanford-Binet Zeka Ölçeği 2 yaşından, yetişkinlik yaşına kadar uzanan yaş düzeylerini temsil eden testler oluşmaktadır. 2 ve 5 yaşları arasında yaş düzeyleri 6 aylık dilimlere ayrılmıştır (2 – 2, 6 yaş, 3 – 3, 6 yaş gibi). Orta ve ileri yetişkinlik yaşları dışındakiler için toplam 7 soru maddesi orta ve ileri yaş düzeylerindekiler için ise toplam 9 soru maddesi vardır. Her yaş grubunda testler o yaş grubundaki çocuklar içim yaklaşık olarak yarısının yapabileceği zorluk düzeyindedir. Sorular bir önceki yaş grubundaki çocukların büyük bir bölümüne zor gelirken, bir sonraki yaş grubundaki çocuklara kolay gelmektedir. Teste yer alan sorular temelde bireyin hatırlama, algılama, bilgi, sözlü yetenek ve mantıklı düşünebilme özellikleri ölçülmeye çalışılmaktadır.
16 yaş ve üzeri kişilerde zihinsel yetenekleri ölçen WAIS testi, sözel ve performans olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Sözel bölüm; sözel muhakeme, sözel ifadelendirme, sözcük dağarcığı, işitsel dikkat, uzun süreli bellek gibi becerileri ölçen alt testlerden oluşmaktadır. Performans alt bölümü ise; görsel dikkat, görsel-algısal organizasyon, üç boyutlu algılama, psiko-motor beceriler, işler bellek gibi daha çok performansa dayalı testlerden oluşmaktadır.
16 yaş ve üstü bireylere uygulanır. Testin özelliği kişinin kendisini değerlendirmesidir. Ancak ön yargılı bir değerlendirmeden uzaklaşmak amacıyla testin içine L(yalan), F(Geçerlilik) ve K(Test yanıtlamadaki savunucu tutum) skalası konmuştur.Kişi daha net cevaplar almak istiyorsa testi doğru şekilde yapmalıdır.Ayrıca testin 10 klinik alt testi vardır. Bunlar;
Yapılan testin çıkan puanın ve bu puanların yorumlanması için tecrübeli ve test konusunda eğitim görmüş bir psikologun testi açması gerekmektedir.
Bu test, testi uygulayan kişiye sadece bireyin karakteri ve kabiliyetleri hakkında bilgi vermez, aynı zamanda effektif (duygusal) bozukluklarını ve bu bozuklukların türünü de gösterir. Genç ve yetişkinlere bireysel olarak uygulanır. Rorschach testi, bu işte yetiştirilmiş tecrübeli bir psikolog tarafından verilmelidir. Bu testte psikodiagnostik 10 plan kullanılır. Bunlar kartlar üzerine basılmış mürekkep lekelerinden oluşmuştur. Cevaplarda 3 şey aranır:
Çocuklara veya yaşlılara uygulanan WISC-R zekâ testi uygulaması sonrasında; çizimleri, ince motor becerileri, yazılı anlatım becerisi, okuma hızı, okuma hataları ve okuduğunu anlama- anlatabilme becerisi, sıralama becerileri, zaman ve yer kavramları, sağ-sol tayini, yönelimi, el-göz domanansını belirlemeye yönelik olarak yapılan bir testtir.
Aileden, çocuğun öğrenme becerilerine yönelik geri bildirimler ve öğretmenlerinin görüşleri ile birlikte yapılan bütüncül bir değerlendirmedir. Yapılan değerlendirme sonrasında çocuğun her hangi bir öğrenme güçlüğünün (okuma güçlüğü –disleksi-, yazılı anlatım güçlüğü –disgrafi- ya da aritmetik güçlüğü –diskalkuli-) olup olmamasını belirlemede yardımcı bir araçtır.
Testin Tanıtımı: Çocuklardaki gelişimsel gecikmeyi ve bozukluğu fark etme amacıyla kullanılır. Test 105 maddeden oluşmaktadır. Süreli bir test değildir.
Testin Türü: Gelişim ölçeği ve tarama testidir.
Uygulanacak Yaş Grubu: 0-6 yaş grubu arasındaki çocuklara uygulanmaktadır.
Uygulanacak Kişi Sayısı: Bireysel uygulanan bir testtir.
Uygulama Şekli: Bu test, uygulayıcının çocuğun neler yapabildiğini gözlemesi ve bazı maddelerde de ana babanın çocuğuna ilişkin gözlemlerini anlatmaları yoluyla uygulanır.
Uygulayıcının Niteliği ve Eğitimi: Ölçme aracını uygulayanlar, psikolojik danışma ve rehberlik, eğitimde psikolojik hizmetler ve psikoloji lisans mezunu olmanın yanında bu ölçme aracıyla ilgili resmi ve özel kuruluşlar ile meslek örgütleri tarafından verilen eğitim yaşantısına katılarak sertifikaya sahip olmaları gerekmektedir.
90 sorudan oluşan belirti tarama testinde, 9 alanda ve sonrasında toplamda, bireylerde ortaya çıkabilecek patolojik bulgular değerlendirilmektedir. Değerlendirilen boyutlar; somatizasyon, obsesif kompulsif bulgular, kişiler arası duyarlılık, depresyon, anksiyete, öfke ve düşmanlık, fobik anksiyete, paranoid düşünceler ve psikotizm yer almaktadır. Bunların dışında ek skalalar ve genel değerlendirme boyutları da ele alınmaktadır. Ortalamada 1’e kadar olan bulgular normal, 1 ile 2 arası hafif, 2 ile 3 arası orta ve 3 üstü değerler de ağır olarak değerlendirilir.
Günümüzde çok çeşitli psikolojik testler bilgisayar destekli psikolojik ölçümler yapılır. Böylece nörolojik rahatsızlıkları olan bireylerin tanı ve tedavi süreci için çok daha başarılı çözümler ve erken teşhis ile erken çözümler üretilir. Bu konuda özellikle kognitif rehabilitasyon olarak adlandırılan bir rehabilitasyon programı sayesinde bu testlerin ve ölçeklerin kullanımı sağlar. Bu ölçümler kısaca şu şekilde sıralanabilir:
Bu testlerin her biri farklı alanlarda tespit yaparak, kişilerin psikolojileri ile ilgili detaylı bilgi edinilmesine yardımcı olur. Bu da teşhisin doğru olmasına ve en ideal tedavi sürecinin belirlenmesine olanak sağlar.
Bilişsel ölçümler olarak da adlandırılan bu testler bir kişinin aynı anda pek çok becerisini ölçer. Bunlar;
Psikolojik test ve ölçekler içeriğinde yer alan diğer bir ölçümler ise nörogelişimsel testlerdir. Bir birey çocukluğundan itibaren nasıl gelişim gösteriyorsa, beyinsel işlevleri de aynı şekilde gelişim gösterir. Bu gelişimin düzenli ve sürekli olması gerekir. Beynin gelişme sürecinde çok çeşitli bilişsel yeteneklerin her birinin değerlendirilmesini sağlayan bu testler, beyinsel işlevlerin aşama aşama hangi düzeyde gelişim gösterdiğini ölçer. Böylece kişinin yaşıyla beraber ilerleme gösterip göstermediği belirlenir ve beyinsel fonksiyonların gelişiminde herhangi bir aksaklık varsa gerekli tedavi sürecine en kısa sürede başlanır. Ayrıca yaşa bağlı olarak bireyin;
Herkesin düşünme biçimi birbirinden farklıdır. Geçmiş deneyimlerinden etkilenen bireylerin hayata tam olarak objektif olarak bakabilmesi mümkün değildir. İster istemez herkes geçmişinden etkilenir ve alışkanlık haline getirilmiş olan yaşam biçimine uygun bir düşünce tarzı geliştirir. Bu duruma ise kişilik denir.
Bazen olumsuz yaşam koşulları nedeniyle kişilerin kişiliklerinde bozulmalar söz konusu olabilir. Bu da bireyin hayata adapte olmasını zorlaştırır ve çok çeşitli takıntılara sahip olmasına neden olabilir Bu tür durumların olup olmadığını belirlemek için ise uzmanlar tarafından kişilik testleri uygulanır.
Kişilik testleri içerisinde özbildirim ölçeği de bulunur. Bu ölçek türü bireyin kendisi hakkında verdiği bilgilere göre yapılan değerlendirmelerdir.
Kişiliklerden farklı olarak bireyin herhangi bir durumda davranış biçimini ifade eden tutumlarla ilgili gerçekleştirilen testlerdir. Bireyin tutumları hakkında verilen bilgileri içeren tutum ölçekleri, belirli durumlardaki alışkanlıkları ifade der. Örneğin; yeme ve içme davranışı ile ilgili bireyin düşünceleri ve tavırlarının nasıl olduğuna dair yapılan değerlendirme tutum ölçeklerinden biridir.
Yetenek ve İlgi Testleri
Yetenek ve ilgi testleri daha çok insan kaynakları tarafından kullanılan değerlendirmeler arasındadır. Bu testler bireyin yetenekleri ve ilgileri ile ilgili detaylı bilgi verir. Bu sayede bireyin kariyeri hakkında daha rahat planlama yapılır. Ayrıca;
